Είναι το βουνό Κόζιακας ή Κερκέτιον όρος και ο αφροστεφάνωτος ποταμός Αχελώος, ο Ασπροπόταμος. Οι ορεινές τους περιοχές, που ανήκουν στο Νομό Τρικάλων, έχουν ενταχθεί στον Εθνικό Κατάλογο του Ευρωπαϊκού Δικτύου ΦΥΣΗ 2000 (NATURA 2000), σύμφωνα με την Κοινοτική Οδηγία 92/43 για την προστασία των οικοτόπων. Μέσω του προγράμματος “Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλοντος” (ΕΠΠΕΡ) του ΥΠΕΧΩΔΕ, η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Τρικάλων, με την τεχνική στήριξη του Κέντρου Ανάπτυξης Καλαμπάκας-Πύλης Α.Ε. (ΚΕΝΑΚΑΠ), εκπόνησε Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη με την οποίαν προσδιορίζονται οι όροι προστασίας και διαχείρισης των περιοχών αυτών καθώς και οι όροι ανάπτυξης, για την ανάδειξη και αναβάθμιση του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος.
Λίγη Ιστορία
Η περιοχή πρωτοκατοικήθηκε από τους Αθαμάνες (2000-1900 π.Χ.), που προέρχονταν από την Πίνδο και συγκεκριμένα από τα Τζουμέρκα, μέρος των οποίων βρίσκεται στο Νομό των Τρικάλων. Ασχολούνταν κυρίως με την κτηνοτροφία. Υπήρξαν σύμμαχοι των Κορινθίων και των Αθηναίων και υποτελείς των Μακεδόνων. Η τελευταία μαρτυρία για τους Αθαμάνες υπάρχει την περίοδο των Ρωμαίων. Το πλήθος των βυζαντινών μνημείων στην περιοχή δείχνει τη σπουδαιότητά της κατά τη βυζαντινή περίοδο. Από το 12ο αιώνα σώζονται μαρτυρίες για την παρουσία Βλάχων, λατινόφωνων της Πίνδου, και η περιοχή όπου ζούσαν είχε το όνομα Μεγάλη Βλαχία. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας η περιοχή ανθεί οικονομικά λόγω της ανεπτυγμένης κτηνοτροφίας, της υφαντουργίας μάλλινων ειδών και της επεξεργασίας τους στις νεροτριβές, καθώς και της εκμετάλλευσης των δασών.
Περιοχή Αχελώου ή Ασπροποτάμου
Ο μύθος λεει πως ο Αχελώος ήταν ο μεγαλύτερος από τους 3.000 γιούς του Ωκεανού και της Τηθύος (Γαίας), πατέρας των Νυμφών και των Σειρήνων. Μεταμορφωμένος σε ταύρο πάλεψε με τον Ηρακλή για την καρδιά της Δηιάνειρας. Ο Ηρακλής έσπασε το κέρατο του ταύρου-Αχελώου και την έκανε γυναίκα του.
Ο Αχελώος είναι από τα μεγαλύτερα ποτάμια της Ελλάδας. Τα νερά των πολλών πηγών, που βρίσκονται στο όρος Λάκμος ή Περιστέρι και στους Νομούς Ιωαννίνων και Τρικάλων, σχηματίζουν ρυάκια, που στη συνέχεια γίνονται μεγάλα ρέματα, για να ενωθούν στην πορεία τους. Στην Τοποθεσία “Τρία Ποτάμια” ενώνονται τα δύο κύρια ρέματα, ο Κρανιώτικος και ο Ασπροπόταμος και κάνουν το μεγάλο ποτάμι. Κυλάει στα όρια των Νομών Άρτας και Καρδίτσας, χωρίζει την Ευρυτανία από την Αιτωλοακαρνανία, δημιουργεί τις τεχνητές λίμνες Κρεμαστών και Καστρακίου, διασχίζει την εύφορη πεδιάδα του Αγρινίου και μετά από πορεία 220 χλμ.καταλήγει στο Ιόνιο Πέλαγος.
Η περιοχή του Ασπροπόταμου καλύπτεται από δάση, περιλαμβάνει μεγάλα αλπικά λιβάδια και τη διαρρέουν ποτάμια με παρυδάτια βλάστηση.
Περιοχή Κόζιακα
Βρίσκεται στο ανατολικό άκρο της κεντρικής Πίνδου και είναι το Κερκέτιον όρος των αρχαίων. Χαρακτηρίζεται από γυμνές και βραχώδεις πλαγιές, φαράγγια δασωμένα με έλατα, οξιές, δρύες και φυλλοβόλα, καθώς και απότομους γκρεμούς.
Από τον Κόζιακα πηγάζουν οι ποταμοί Πορταϊκός και Κεφαλοπόταμος οι οποίοι καταλήγουν στον Πηνειό ποταμό. Οι σημαντικότερες πηγές μόνιμης ροής βρίσκονται στις ανατολικές πλαγιές του Κόζιακα. Είναι οι πηγές Λάκκα, Καρυές, Κουκουνάρι, Γαύρος, Γούρνες, του Αγίου Βησσαρίωνα και της Πύλης.
Φύση
– Δάση ελάτης
– Δάση ελάτηςΣε υψόμετρο 900-1.700 μ. βρίσκονται εκτεταμένα δάση ελάτης. Το κλίμα στην περιοχή είναι ψυχρό, το ύψος των βροχοπτώσεων ξεπερνά τα 1000mm και η ξηρή περίοδος διαρκεί μόλις ένα μήνα.
– Παρυδάτια δάση
Η περιοχή Ασπρoπόταμου-Κόζιακα διαρρέεται από ένα μεγάλο δίκτυο μικρών και μεγάλων ορεινών ρεμάτων που καταλήγουν στον Αχελώο και τον Πηνειό. Στις όχθες αυτών των ρεμάτων συναντάμε δάση με πλατάνια, ιτιές, σφενδάμους και άλλα υδρόφιλα φυτά. Η οικολογική αξία αυτών των δασών είναι τεράστια, διότι αποτελούν καταφύγιο πολλών ζώων και πτηνών.
– Αλπικά λιβάδια
Βρίσκονται σε υψόμετρο 2.300μ. και άνω. Έχουν εξαιρετικά μεγάλο βοτανικό ενδιαφέρον λόγω της μεγάλης ποικιλίας ενδημικών βοτάνων. Απειλούνται με καταστροφή λόγω της ανεξέλεγκτης βόσκησης και της άναρχης οικοτουριστικής δραστηριότητας.
– Ορεινά βοσκοτόπια
Δημιουργήθηκαν από τις πυρκαγιές των δασών και την υπερβόσκηση.
Παραδοσιακοί οικισμοί
– Χαλίκι
– ΧαλίκιΒρίσκεται στη νοτιοανατολική πλαγιά του όρους Λάκμος. Στη θέση του οικισμού οι ερευνητές τοποθετούν την αρχαία πόλη Χαλκίδα “παρά τον Αχελώον”, από τις μεγαλύτερες πόλεις της Ηπείρου.
Γι΄αυτό και μέχρι το τέλος του 18ου αιώνα, το Χαλίκι ονομαζόταν Χαλκίς.
– Ανθούσα ή Λεπενίτσα
– Ανθούσα ή ΛεπενίτσαΕίναι κτισμένη στη δασωμένη πλαγιά του όρους Κέδρος, σε υψόμετρο 1.100μ.
Χαρακτηριστική είναι η αρχιτεκτονική των σπιτιών της με κυρίαρχη την πέτρα.
Αρχιτεκτονική
– Γεφύρι Πόρτας ή Αγίου Βησσαρίωνα
– Γεφύρι Πόρτας ή Αγίου ΒησσαρίωναΒρίσκεται στο δρόμο που οδηγεί από την Πύλη στην Ελάτη και τα Περτουλιώτικα λιβάδια. Κτίστηκε το 1514 από το Μητροπολίτη Λάρισας Βησσαρίωνα και είναι το δεύτερο σε μέγεθος μονότοξο λιθόκτιστο γεφύρι της Θεσσαλίας. Έχει μήκος 67μ.
– Το Αρχοντικό του Παπαστεργίου στην Ανθούσα
– Το Αρχοντικό του Παπαστεργίου στην ΑνθούσαΈχει ανακηρυχθεί μνημείο της νεότερης ιστορίας του παραδοσιακού οικισμού της Ανθούσας. Είναι λιθόκτιστο οικοδόμημα του 1877. Τα παράθυρα προστατεύονται με περίτεχνα μεταλλικά κιγκλιδώματα. Χαρακτηριστική είναι η “ζεματίστρα”, λούκι που καταλήγει πάνω από την κεντρική είσοδο και μέσα από το οποίο οι ιδιοκτήτες του σπιτιού έριχναν ζεματιστό νερό σε επιδρομείς. Σήμερα το Αρχοντικό είναι εγκαταλειμμένο και έτοιμο να καταρρεύσει.
Μοναστήρια
– Ιερά Μονή Αγίου Βησσαρίωνος ή Δουσίκου
– Ιερά Μονή Αγίου Βησσαρίωνος ή ΔουσίκουΒρίσκεται στην ανατολική πλαγιά του Κόζιακα σε υψόμετρα 650μ. Ιδρύθηκε από τον Αγ. Βησσαρίωνα το 1527-1535 και η αρχιτεκτονική του είναι αθωνίτικου τύπου. Οι αγιογραφίες της έγιναν από το ζωγράφο της Κρητικής Σχολής Τζώρτζη. Έχει τρία παρεκκλήσια, διώροφη πτέρυγα κελλιών και πλούσια βιβλιοθήκη με σπάνια χειρόγραφα, μερικά από τα οποία βρίσκονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη. Ένα σπάνιο δείγμα της προβιομηχανικής αρχιτεκτονικής είναι ο υδρόμυλος της μονής, με υπόγειο, ισόγειο και όροφο. Νότια βρίσκεται κτιστό κανάλι για τη μεταφορά τού νερού από τον Πορταϊκό ποταμό.
– Ιερά Μονή Πόρτα Παναγιά, Μονή της Ακαταμάχητου Θεοτόκου
Βρίσκεται στον παλαιό οικισμό της Πόρτας Παναγιάς, πολύ κοντά στην κωμόπολη της Πύλης. Ο ναός αποτελούσε το καθολικό της σταυροπηγιακής μονής της Ακαταμάχητου Θεοτόκου. Ιδρύθηκε το 1283 από τον αυτοκράτορα Ιωάννη Άγγελο Κομνηνό Δούκα και κτίσθηκε με υλικά προερχόμενα από αρχαίο ναό. Το τέμπλο του ναού είναι μαρμάρινο και φέρει δύο ψηφιδωτά: του Χριστού και της Παναγίας Βρεφοκρατούσας.
Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου (Παναγία Γαλακτοτροφούσα)
Βρίσκεται στη συμβολή των ποταμών Χαλικιώτικου και Λεπενετσιώτικου, παραπόταμων του Αχελώου. Ονομάστηκε Γαλακτοτροφούσα διότι ήταν η προστάτιδα των κτηνοτρόφων και η Μονή ήταν το σημείο συνάντησής τους.
– Ιερά Μονή Υψώσεως Τιμίου Σταυρού Δολιανών
– Ιερά Μονή Υψώσεως Τιμίου Σταυρού ΔολιανώνΚτίσθηκε το 1770 και καταστράφηκε το 1943, εκτός από το καθολικό, το οποίο αποτελεί μοναδικό δείγμα ιδιόμορφης αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα. Στην οροφή του υπάρχει ένα σύμπλεγμα πέτρινων τρούλων. Στη νότια και βόρεια πλευρά του ναού υπάρχουν τρεις κόγχες και τα παράθυρα έχουν σχήμα σταυρού. Ο εξωτερικός διάκοσμος είναι λαξεμένος στη μαλακή πέτρα και αναπαριστά σταυρούς, δικέφαλους αετούς, Αγίους, Χερουβείμ κ.ά. Βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Δολιανά και Κρανιά της περιοχής Ασπροποτάμου.
Θρύλοι και παραδόσεις
Χαρακτηριστικά θέματά τους είναι οι νεράιδες και τα ελάφια και κατά κανόνα συνδέονται με τους Αγίους των χωριών.
– Του Αγίου Γεωργίου του Βροντερού
Στο χωριό Βροντερό (ή Λάντζ) την ημέρα της γιορτής του, ο Άγιος Γεώργιος έστελνε ένα ελάφι, το οποίο οι πιστοί θυσίαζαν και έτρωγαν όλοι. Κάποτε όμως το ελάφι άργησε, οι χωριανοί ετοιμάστηκαν για την εκκλησία και όταν το ελάφι φάνηκε, εκείνοι αρνήθηκαν να το θυσιάσουν για να μη λερώσουν τα γιορτινά τους ρούχα. Ο Άγιος δυσαρεστήθηκε και δεν τους ξανάστειλε ελάφι.
– Το γεφύρι στο φαράγγι της Μάνας
Βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Περτούλι και Νεραϊδοχώρι. Ο θρύλος λεει ότι το γεφύρι είχε γκρεμιστεί πολλές φορές από την ορμή των νερών του φαραγγιού. Ο Πρωτομάστορας υποστήριζε ότι το αίμα των αρνιών και των κοκκόρων που θυσιάζονταν δεν ήταν αρκετό για να στεριώσει το γεφύρι. Έπρεπε να θυσιασθεί άνθρωπος. Έτσι άρπαξαν μια γριά ζητιάνα που περνούσε από εκεί και την έχτισαν στα θεμέλια του γεφυριού. Από τότε λέγεται “Το Γεφύρι της Γριάς” και ο διαβάτης που περνάει από εκεί ακούει το θρήνο της ή τη βλέπει να κάθεται στο γεφύρι.
Πολιτιστικά Κέντρα
Κέντρο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης – Συνεδριακό Κέντρο
Στην περιοχή Τρία Ποτάμια του Ασπροποτάμου βρίσκεται το Κέντρο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης. Η περιβαλλοντική εταιρεία ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ μελέτησε και κατασκεύασε τα εκθέματα του Κέντρου. Στόχος του είναι να προβάλει το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον της περιοχής και να διευκολύνει τον επισκέπτη στην περιήγηση και τον προσανατολισμό του. Στα εκθέματα περιλαμβάνονται:
- Τρισδιάστατη μακέτα της περιοχής, γεωφυσικός χάρτης, όπου προβάλλονται τα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος, τα μνημεία, τα γεφύρια κ.λπ.
- Σχηματικός χάρτης της περιοχής, με έμφαση στο φυσικό πλούτο και κυρίως στην άγρια ζωή και τους βιοτόπους της.
- Εκθεματική επιφάνεια, όπου εμφανίζονται οι παραδοσιακές δραστηριότητες που αναπτύχθηκαν στην περιοχή (μεταποίηση ξυλείας, κτηνοτροφία).
- Εκθεματική επιφάνεια, όπου εμφανίζονται τα μοναστήρια και τα μνημεία, οι αρχαιολογικοί και θρησκευτικοί χώροι της περιοχής.
Το 350 θέσεων αμφιθέατρο του Κέντρου προσφέρεται και για συνέδρια. Κοντινά χωριά για διαμονή είναι η Καλλιρρόη, η Κρανιά και η Πολυθέα.
Πληροφορίες: Κοινότητα Ασπροποτάμου, τηλ.: 24310-77641
Με τι θα ασχοληθείτε
– Κανό-Καγιάκ-Ράφτινγκ
– Κανό-Καγιάκ-ΡάφτινγκΑπό την περιοχή Τρία Ποτάμια μέχρι τη γέφυρα του Αλεξίου στην Αγία Παρασκευή, ο Αχελώος προσφέρει τη δυνατότητα για τα πιο πάνω αθλήματα, ιδιαίτερα όταν ο ποταμός κατεβαίνει ορμητικά. Στη θέση Τρία Ποτάμια υπάρχει σχετικό κέντρο για την οργάνωση και ασφαλή κατάβαση του ποταμού. Κοντινά χωριά για διαμονή είναι η Κρανιά, η Καλλιρρόη και η Πολυθέα.
– Ορεινή ποδηλασία
Τα Περτουλιώτικα Λιβάδια είναι ο ιδανικός τόπος για το άθλημα. Πλήθος δασικά μονοπάτια θα σας φέρουν σε πανέμορφες τοποθεσίες. Κοντινά χωριά για διαμονή είναι το Περτούλι, η Ελάτη, το Νεραϊδοχώρι, το Βροντερό και οι Καλόγηροι.
– Αναρρίχηση
Σε απόσταση 10 λεπτών από το κέντρο της Ελάτης και στις πλαγιές του Κόζιακα υπάρχει το αναρριχητικό πεδίο του Κόκκινου Βράχου. Είναι ένας ασβεστόλιθος ύψους 60 μ. περίπου με έξι διαδρομές διαφόρων βαθμών δυσκολίας. Κοντινά χωριά για διαμονή είναι η Ελάτη, το Περτούλι, οι Καλόγηροι και το Βροντερό.
– Ιππασία τουριστική
Κέλητες περήφανοι θα σας μεταφέρουν για να γνωρίσετε την ομορφιά της περιοχής, με τη συνοδεία έμπειρων οδηγών. Κοντινά χωριά για διαμονή είναι το Περτούλι, η Ελάτη, το Νεραϊδοχώρι, το Βροντερό και οι Καλόγηροι.
– Πεζοπορία – Ορειβασία
Από την περιοχή του Κόζιακα διέρχεται το Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε4. Ένα σημαντικό δίκτυο μονοπατιών (χωρίς σήμανση) οδηγούν σε όλες σχεδόν τις κορυφές των γύρω βουνών.
- Περτουλιώτικα Λιβάδια – Αστραπή (Κορυφή Κόζιακα): 2.146 μ.
- Πύρρα – Αβγό: 2.146 μ.
- Νεραϊδοχώρι – Μαρόσα: 2.020 μ.
- Περτούλι – Νεράιδα: 2.065 μ.
- Χαλίκι – Περιστέρι: 2.295 μ.
- Κλεινό – Τριγγία: 2.204 μ.
Κοντινά χωριά για διαμονή είναι το Περτούλι, η Ελάτη, το Νεραϊδοχώρι, το Βροντερό και οι Καλόγηροι.
– Σκι
Στο χιονοδρομικό κέντρο Περτουλίου οι λάτρεις του χιονιού μπορούν να απολαύσουν πολλά είδη του αγαπημένου τους αθλήματος, όπως: σκι πίστας, σκι δρόμου αντοχής, ορειβατικό σκι, χιονορακέτες και έλκηθρα.
Και φεύγοντας…
…δεν γίνεται να μην αγοράσετε:
- τυρί φέτα, γιαούρτι, ξινόγαλο, βούτυρο, μυζήθρα
- τραχανά παραδοσιακό και όσπρια βραστερά και νόστιμα
- παραδοσιακές πίτες
- μέλι από αγριολούλουδα του βουνού
- παραδοσιακά γλυκά
- αποξηραμένα αγριολούλουδα
- ξύλινα σκαλιστά χειροτεχνήματα
- υφαντά με παραδοσιακά σχέδια που έρχονται από το μακρινό παρελθόν
- βότανα που μοσχοβολούν
Πληροφοριακό & φωτογραφικό υλικό
Κέντρο Ανάπτυξης Καλαμπάκας-Πύλης Α.Ε. (ΚΕΝΑΚΑΠ)
